چکیده

جلبک میکروسکوپی Botryococcus متعلق به خانواده Botryococcaceae اولین بار در پرکامبرین ظاهر شد (Arouri et al. 2000) و تا عهد حاضر نیز در محیط های آبی یافت می شود (He 1981). این جلبک یک کلونی ساز است و به دلیل اینکه در بعضی از نقاط دنیا یکی از اجزای اصلی شیل های نفتی را تشکیل می دهد از اهمیت فراوانی برخوردار است. هیدروکربن زایی در این جلبک بسیار بیشتر از سایر میکروارگانیسم ها است و گاهی تا 80% وزن خشک آن می رسد (Metzger and Largeau 2005). Botryococcus همچنین به عنوان یک منبع مهم در تولید انرژی های تجدید پذیر مورد مطالعه قرار گرفته است (Banerjee et al. 2002). امروزه کلنی های این جلبک در آب های شیرین و لب شور در محیط های دریاچه ای و ورودی رودخانه ها در محیط های کم عمق دریایی یافت می شود. کلنی های Botryococcus دردوگروه اکولوژیکی قرار می گیرند. کلنی های کوچک (<50 میکرومتر) و دارای آرایش شعاعی در آب های شیرین دریاچه ها یافت می شوند. کلنی های بزرگتر (>50 میکرومتر) که آرایش نامظم دارند در محیط لب شور فراوان هستند (Li 1992). این ویژگی های اکولوژیکی موجب اهمیت فراوان این جلبک در بازسازهای محیط دیرینه شده است. Botryococcus یکی از عناصر پالینومورفی شناسایی شده در نهشته های ژوراسیک میانی سازند دلیچای در البرز شرقی است. برش مورد مطالعه در پانزده کیلومتری غرب شاهرود و در تاقدیس کوه تپال واقع شده است. سازند دلیچای در این برش از حدود 120 متر شیل، مارن و آهک تشکیل شده است که در بین نهشته های سیلیسی کلاستیک گروه شمشک و آهک های صخره ساز سازند لار محصور شده است. حدود 40 نمونه شیلی و مارنی از این برش برای مطالعه پالینومورف ها آماده سازی شدند. زیست چینه نگاری بر مبنای داینوسیست ها سن باژوسین-کالووین را برای سازند دلیچای مشخص می کند. مطالعه ی اجزای آلی موجود در نمونه ها حاکی از فراوانی زیاد (تا 90%) فیتوکلاست های اپک در برش مورد مطالعه است. داینوسیست ها و اسپورومورف ها از اجزای فرعی موجود در بیشتر نمونه های برش مورد مطالعه هستند. کلنی ها و سلول های منفرد جلبک Botryococcus نیز در شیل های ابتدای برش (باژوسین) حاضر هستند. فراوانی آنها در برخی از نمونه ها به بیش از 5% کل پالینومورف های موجود می رسد. کلنی های موجود از این جلبک داری اندازه بزرگ (تا 100 میکرومتر) هستند و سلول ها ی سازنده آنها آرایش بی نظم و خوشه ای دارند. این موضوع حاکی از وجود یک دریای کم عمق با ورودی آب شیرین به حوضه در باژوسین است. فراوانی بالای فیتوکلاست های اپک که حاصل اکسیداسیون بافت های گیاهی هستند نیز تأیید کننده وجود یک دریای حاشیه ای با ورودی بالای مواد قاره ای در شیل های ابتدایی برش مورد مطالعه است. در انتهای سازند دلیچای (باتونین-کالووین) همراه با افزایش فراوانی داینوسیست ها، کلنی های Botryococcus تقریباً حذف می شوند که حاکی از افزایش عمق، کاهش ورودی مواد آواری و شوری نرمال دریایی در حوضه است.

کليدواژه ها

سازند دلیچای، محیط دیرینه، جلبک Botryococcus، پالینومورف

کد مقاله / لینک ثابت به این مقاله

برای لینک دهی به این مقاله، می توانید از لینک زیر استفاده نمایید. این لینک همیشه ثابت است :

نحوه استناد به مقاله

در صورتی که می خواهید در اثر پژوهشی خود به این مقاله ارجاع دهید، به سادگی می توانید از عبارت زیر در بخش منابع و مراجع استفاده نمایید:
بهناز کلنات , 1402 , جلبک Botryococcus در نهشته های ژوراسیک میانی البرز شرقی (سازند دلیچای) مورفولوژی و اهمیت در تفسیر محیط دیرینه , هفتمين همايش ملي انجمن رسوب شناسي ايران