چکیده

ساختارهای ريفی و شولی از انواع مهم مخازن کربناته هستند. انواع مخزنی آنها عمدتاً در کرتاسه و نئوژن تشکیل شده اند. ساختارهای مربوط به نئوژن عموماً از سازندگان زیستی شامل مرجان های اسکلرکتینیا و جلبک های قرمزکورلیناسه آ تشکیل شده اند در حالیکه دوکفه ای های رودیست و جلبکهای سبز سازندگان زیستی اصلی ساختارهای ريفی و شولی در کرتاسه بوده اند. بافت رسوبی اولیه این ساختارها که مرتبط با شرایط محیط رسوبی می باشند، باعث فراهم شدن سیستم اولیه تخلخل ماتیکس می شود و به طور کلی تعیین کننده میزان گسترش مخازن کربناته می باشد. به دلیل عملکرد فرآيندهای دياژنزی همزمان و نیز بعد از رسوبگذاری، تخلخل های اولیه در اغلب مخازن کربناته عمدتاً دچار تغيیراتی شده است. فرآيندهای دياژنزی می توانند یا باعث انسداد و کاهش تخلخل های اولیه در ساختارهای ريفی و شولی بشوند و یا باعث توسعه آنها. حفظ شدگی کیفیت مخزنی ساختارهای ريفی و شولی بیشتر درنتیجه توقف فرآیندهای کاهش دهنده تخلخل ها مانند سیمان شدگی و تراکم می باشد تا اینکه ناشی از گسترش تخلخل ها در اثر فرآیندهای انحلالی یا دولومیتی شدن باشد. اگرچه این دو فرآیند می توانند به طور محلی و یا درطی زمان های خاصی در گسترش تخلخل های ثانویه موثر باشند. حوضه رسوبی زاگرس دارای مهمترین و بیشترین ساختارهای ريفی و شولی به لحاظ پتانسیل مخزنی در ایران می باشد که سن این ساختارها کرتاسه و الیگوسن- میوسن است. درحوضه زاگرس، ساختارهای ريفی و شولی کرتاسه که دارای پتانسیل مخزنی خوبی می باشند عمدتاً در سازندهای فهلیان (نئوکومين- بارمين)، داریان (آپتین- آلبین) و سروک (آلبین- سنومانین) شکل گرفته اند. در سازند فهلیان، ساختارهای کومه ای ریفی از نوع جلبکی – لیتوکودیومی و شول گزارش شده اند که دارای رخساره های دانه پشتیبان بوده و حاوی تخلخل های اولیه از نوع درون دانه ای و بین دانه ای و تخلخل های ثانویه حفره ای و قالبی (انحلالی) می باشند. در سازند داریان، ساختار های ریفی جلبکی- مرجانی کومه ای با رخساره فریم استون و ریفی مرجانی- جلبکی منفرد با رخساره فلوت استون گزارش شده اند. طبق مطالعات انجام شده، فرآیندهای دیاژنزی انحلال و شکستگی، با ایجاد و افزایش تخلخل های ثانویه، نقشی اساسی در افزایش کیفیت مخزنی ساختار های ریفی سازند داریان داشته اند. در سازند سروک، ساختارهای شولی رودیستی متشکل از رخساره های رودیست پکستون گرین استون و رودیست روداستون فلوت استون شناسایی شدند که در اثر فرآیند انحلال ناشی از دیاژنز متئوریک و انحلال های جوی در آنها، تخلخل های ثانویه حفره ای و قالبی در ساختارهای شولی رودیستی گسترش یافتند. اگرچه تخلخل های بین دانه ای نیز در این ساختارها مشاهده شده اند. همچنین، ریف های پراکنده رودیستی متشکل از رخساره های فلوت استونی نیز در سازند سروک گزارش شده اند که در آنها در اثر فرآیند انحلال در طول دیاژنز متئوریک، تخلخل های حفره ای با تراوایی بالایی بوجود آمده اند. درحوضه زاگرس، ساختارهای ريفی و شولی الیگوسن- میوسن که دارای پتانسیل مخزنی خوبی می باشند در سازند آسماری شکل گرفته اند. در این سازند، ساختار شولی مرجانی- جلبکی روی به دریای باز گزارش شده است که تشکیل شده از رخساره فلوت استون باندستون. در ساختار مزبور، فرآیند های انحلال و دولومیتی شدن با بوجود آوردن تخلخل های قالبی، حفره ای و بین بلوری باعث بهبود کیفیت مخزنی گردیده اند. در سازند آسماری ساختار ریفی ارگانیکی نیز شناسایی شده است که از رخساره فریم استون مرجان دار تشکیل شده و دارای تخلخل و تراوایی فراوانی می باشد. در این ساختار ریفی تخلخل هاي حفره اي مرتبط با هم، در اثر عملکرد فرآیند انحلال گسترش یافته اند. همچنین، تخلخل های اولیه در ساختار ریفی سازند آسماری در اثر وجود سیمان دریایی اولیه دولومیتی شده حفظ شدگی خوبی دارند.

کليدواژه ها

مخزن کربناته، ساختار ريفی، ساختار شولی، خصوصیات مخزنی، رسوب شناسی

کد مقاله / لینک ثابت به این مقاله

برای لینک دهی به این مقاله، می توانید از لینک زیر استفاده نمایید. این لینک همیشه ثابت است :

نحوه استناد به مقاله

در صورتی که می خواهید در اثر پژوهشی خود به این مقاله ارجاع دهید، به سادگی می توانید از عبارت زیر در بخش منابع و مراجع استفاده نمایید:
امیر حسین رحیمی نژاد رنجبر , 1402 , خصوصيات مخزنی ساختارهای ريفی و شولی گزارش هايی از پلت فرم های کربناته کرتاسه و سنوزوییک در ايران , هفتمين همايش ملي انجمن رسوب شناسي ايران